How to Händel the Messiah (deel 2)

Gica

9 jaar geleden

Afgelopen week hebben we de partituur van de Messiah ontvangen. Hoewel we nog tot januari bezig zijn met een ander mooi project, is het al fijn om alvast door de partituur te bladeren. Bij deze wil ik alvast vier stukken uitlichten, waarbij ik direct een aantal verschillende compositievormen kan uitleggen. De Messiah bestaat uit drie delen, maar die zijn weer onderverdeeld in scènes. Die scènes bestaan vaak uit een recitatief/accompagnato, een aria en een koorwerk. Een recitatief is een compositie met een eenvoudig begeleide solostem. Kenmerkend hierbij is dat de tekst niet wordt herhaald, waardoor je in relatief korte tijd veel informatie kan geven en het zeer geschikt is om een nieuw onderwerp te introduceren, zoals te horen in “Behold a virgin shall be conceived” met de tekst: Zie, een maagd zal zwanger worden en een zoon baren, en Zijn naam zal luiden: Emmanuel, ‘God met ons.’

In de Messiah speelt het gebruikelijke recitatief geen grote rol, vaker wordt gebruik gemaakt van het “accompagnato” recitatief, dat het midden houdt tussen een recitatief en een aria, waarbij het orkest de solostem met melodieën begeleidt. In de Messiah wordt dit gebruikt om de emoties en spanningen weer te geven van het verhaal, een spanning die soms lastig is vast te houden over de lengte van een aria. Een prachtig voorbeeld hiervan is “Thy rebuke”.

Het volgende stuk is een aria, solozang begeleid door een orkest, vaak met een beschouwende tekst op het verhaal. Het stuk heet: “I know that my Redeemer liveth”. Je zou in dit stuk drie delen kunnen herkennen met telkens een andere tekst.

I know that my Redeemer liveth, and that He shall stand at the latter day upon the earth.
Ik weet dat mijn Verlosser leeft en dat Hij zal verschijnen op aarde op de dag des oordeels.
And though worms destroy his body, yet in my flesh shall I see God.
Al doorknagen wormen mijn vlees, toch zal mijn lichaam God aanschouwen.
For now is Christ risen from the dead, the first fruits of them that sleep.
Want nu is Christus opgestaan uit de dood, als eerste van hen die ontslapen zijn.

Interessant hieraan is dat Händel deze delen uniform maakt door ook het tweede en derde deel in te luiden met de muziek en de tekst “I know that my Redeemer liveth”, luister maar!

Maar het leukst vinden wij natuurlijk de koorwerken. De koorwerken hebben verschillende functies in de Messiah, als afsluiter van een recitatief en een aria of als losstaand commentaar op het verhaal. Vaak verwoordt het koor de ‘gelovende mens’. Het libretto van Jennens gaf de ruimte aan Händel om voor zo’n commentaar te experimenteren met contrast tussen sfeer, tempo en textuur. Contrast tussen de koorwerken, maar ook binnen een enkel koorwerk. Een mooi voorbeeld van laatstgenoemde is “Since by man came death”. Daar hoor je bijvoorbeeld een enorm contrast tussen de eerste zes maten – Since by man came death (Zoals de dood er is gekomen door een mens) – en de daaropvolgende maten – by man came also the resurrection of the dead (zo is ook de opstanding uit de dood er gekomen door een mens).

Over How to Handel the Messiah

How to Händel the Messiah is een serie achtergronden bij de Messiah van de hand van Henric-Jan Blok en Wouter Baas die werd geschreven in de aanloop naar het 10e lustrum in 2016. Lees ook de andere delen uit deze serie: